زن مقام والا و پر ارزش در جامعه دارد و سلامت او یکی از مهمترین عوامل موءثر بر بهره وری خانواده و جامعه محسوب می شود

سلامت زنان مطمئن ترين راه براي رسيدن به زندگي بهتر براي همگان است و ظرفيت سازي و توانمند سازي آنان جهت مشارکت در برنامه هاي بهداشتي پيش نياز اصلي براي ارتقاء بهداشت و نيل به اهداف سلامت جامعه مي باشد .

آگاهي روز افزون در مباحث سلامت زنان موجب فزوني تلاش هاي بهداشت همگاني در سازماندهي فعاليت ها و ارتقاء سلامت و پيشگيري از بيماري در اقشار مختلف زنان شده است .

نکته قابل توجه اينکه ويژگي هاي جمعيتي ، اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي جوامع در حال توسعه و وضعيت زنان در اين جوامع متفاوت مي باشد و موجب پيامدهاي متفاوتي بر ابعاد مختلف بهداشت و سلامت آنان مي گردد که بايد در برنامه ريزي بهداشت و توسعه به آنها توجه لازم را مبذول داشت.

مسئوليت و نقشهاي چند گانه و متعدد زنان سلامت آنان را مورد تهديد قرار مي دهد . در بسياري از جوامع زنان بار مضاعفي را تحمل مي کنند و از آنها انتظار مي رود که هم مسئول کارهاي خانه باشند و به نيازهاي همسر و فرزندانشان و گاهي خويشاوندان ديگر رسيدگي کنند و هم در بيرون خانه براي کسب درآمد کار کنند . در سراسر جهان در اغلب خانواده ها ، زنان نخستين کساني هستند که صبح از خواب برمي خيزند و آخرين کساني هستند که شب به بستر مي روند . چنين زناني چگونه مي توانند به نيازهاي بهداشتي خود بيانديشند .

با توجه به مسئوليت هاي سنگين زنان در جامعه و با توجه به محوري بودن نقش آنها در تحکيم خانواده و نقش پررنگ آنها در اجتماع ضروري است جهت تأمين بهداشت و سلامت اين گروه کوشش نموده تا بتوانند از اين طريق در کل جامعه سلامتي را به ارمغان بياورند .

در جامعه امروز سرطان یکی از علل عمده مرگ و میر در جوامع بشری بوده و در بعضی از کشورها پس از بیماری های قلبی عروقی مهمترین علت مرگ را تشکیل می دهد .

شیوه زندگی کنونی ،افزایش مصرف دخانیات و برخورد با عوامل سرطانزا ی محیطی در افزایش ابتلا به سرطان سهم عمده ای دارند.

سرطان پستان و دهانه رحم در بسیاری از کشورها جزء شایع ترین بدخیمی ها در زنان می باشد.

• سرطانهای شایع زنان شامل :

الف- سرطان پستان

ب - سرطان دهانه رحم

الف : سرطان پستان

سرطان پستان یکی از شایع ترین سرطانها در بین زنان می باشد و تعداد مبتلایان به این سرطان در دنیا و ایران رو به افزایش است بطور کلی از ایجاد سرطان پستان نمی توان جلوگیری نمود اما در صورت تشخیص زودرس آن یعنی در مرحله اولیه و انجام درمان مناسب طول عمر بیش از 90 درصد افراد مبتلا افزایش خواهد یافت و در صورت عدم تشخیص و درمان ، بدون استثناء فرد را به کام مرگ می کشاند از این رو :

تشخیص زودرس آن از مهمترین اولویت های بهداشتی است

ارتقاء سطح آگاهی زنان و توجه آنها نسبت به خطر جدی سرطان پستان مهمترین عامل کنترل این بیماری است . هر توده ای که توسط بیمار یا پزشک در معاینه مورد توجه قرار گیرد به عنوان توده پستانی مورد ارزیابی قرار می گیرد . این توده می تواند با یا بدون تغییر در ظاهر پستان باشد.

تشخیص توده پستانی در مراحل اولیه آن ، در نتیجه درمان بسیار موءثر می باشد.

در صورت مشاهده علائم ذیل در پستان باید به پزشک متخصص زنان یا جراح مراجعه کرد:

• وجوده توده قابل لمس در پستان

• سفتی یک طرفه پستان

• تو کشیدگی وخارش نوک پستان

• ترشح خودبخود از نوک پستان بخصوص ترشح خونی

• بزرگی غدد زیر بغل

• تغییر در اندازه پستان

• هر گونه تغییر رنگ پستان

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند؟

• شروع سرطان پستان در سنین پایین (قبل ازیا ئسگی ) در خانواده

• وجود خویشاوندان مبتلا به سرطان پستان و تخمدان

• تعداد 3 نفر یا بیشتر از خویشاوندان مبتلا به سرطان پستان

• برخی از بیماریهای خوش خیم پستان

• سابقه تابش اشعه زیاد به قفسه سینه

• سن اولین زایمان بیش از 30 سال

• اولین قاعدگی قبل از سن 12 سالگی و یائسگی بعد از سن 55 سالگی

• عدم شیردهی به فرزندان

• چاقی بعد از یائسگی

• نازائی

توجه :

وجود هریک از عوامل خطر ذکر شده دلیل این نیست که این افراد حتما به سرطان پستان مبتلا می شوند بلکه به این معنا است که آنها بیشتر از جمعیت عادی در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

در صورت دارا بودن هریک از عوامل خطر ذکر شده بهتر است تحت نظر پزشک از برنامه های تشخیص زودر س استفاده شود.

روشهای تشخیص سرطان پستان :

• معاینه بالینی توسط پزشک متخصص زنان یا جراح

• ماموگرافی

• سونوگرافی

• نمونه برداری

معاینه بالینی توسط پزشک اولین اقدام جهت تشخیص است ،درافراد کمتر از 30 سال بدون علامت نیاز به معاینه سالیانه و جود ندارد. فقط در صورت وجود ریسک بالا اندیکاسیون معاینه مطرح است.در افراد بالای 30 سال نیاز به معاینه سالیانه دارند.

تبصره: در زنان بالای 25 سال که جزء افراد در معرض خطر محسوب می شوند اولین اقدام بعد از معاینه کلینیکی ماموگرافی می باشد . در بیماران بالای 35 سال ، اولین اقدام تشخیصی بعد از معاینه کلینیکی مامو گرافی است و در صورت عدم وجود علائم بدخیمی در مامو گرافی اولیه ، سونو گرافی کنترل انجام می شود.

• ب) سرطان دهانه رحم:

سرطان دهانه رحم یکی از شایعترین سرطا نهای زنان در جهان بوده و از مهمترین علل مرگ و میر زنان در دنیا و در کشورها ی در حال توسعه است . سرطان دهانه رحم به راحتی در مراحل اولیه تشخیص داده می شود و در این مرحله کاملا قابل در مان است . تاخیر در تشخص سرطان دهانه رحم فرصت طلایی درمان را از بین می برد.

انجام پاپ اسمیر به شیوه صحیح و در فواصل زمانی مناسب می تواند نقش مهمی در شناسایی زودر س بدخیمی های سرویکس مرگ و میر ناشی از این بدخیمی داشته باشد.

ابتلا به سرطان دهانه رحم در رده های مختلف سنی زنان وجود دارد به خصوص در سنین 55-35 سالگی شایع تر است.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سر طان سرویکس هستند:

- زنانی که:درسنین پائین ازدواج کر ده اند.

- زنانی که: شوهر آنها قبلا، همسر مبتلا به سرطان دهانه رحم داشته است

- زنانی که: چندین بار ازدواج کرده اند.

- زنانی که: شوهر شان تعداد زو جات دارند.

- زنانی که : در رابط جنسی پایبتد به اصول اخلا قی نیستند.

- زنانی که : دچار کمبود ویتامین ث ،آ و اسید فولیک هستند.

- زنانی که : به طور مکرر به عفونتهای تناسلی به ویژه زگیل تناسلی مبتلا می شوند.

- زنانی که: آلوده به ویروس ایدز هستند.

- زنانی که: زایمانهای متعدد داشته اند.

در صورت مشاهده هریک از علائم ذیل ، فردباید به پزشک مراجعه نماید.

1- هر گونه خونریزی غیر طبیعی

2- هر گونه ترشح غیر طبیعی

3- درد شدید لگنی

4- کاهش شدید وزن و بی اشتهایی

• تشخیص سرطان دهانه ء رحم از راههای زیر امکان پذیر است:

1-پاپ اسمیر

2- کورتاژ دهانه رحم

3- کولپو سکوپی

4- بیوپسی

پاپ اسمیر:

این آزمایش ساده ، به تشخیص سریع ودرمان به مو قع سرطان دهانه رحم قبل از آنکه پیشرفت کند ، بسیار کمک می کند. در آزمایش پاپ اسمیر ، نمونه برداری از سلول های دهانه رحم جهت برسی تغییرات خوش خیم و یا بد خیم انجام می شود.

چه کسانی و در چه زمانی واجد شرایط تست پاپ اسمیر می باشند؟

• کلیه زنان ازدواج کرده ، باید تا 3 سال متوالی هر سال یک بار ، پاپ اسمیر را انجام دهند و در صورت طبیعی بودن نتیجه آزمایشها ، پاپ اسمیر هر سه سال یکبار ، تکرار گردد.

• بعد از 50 سالگی آزمایش پاپ اسمیر سالی یک بار انجام شود.

• در صورت غیر طبیعی بودن آزمایش پاپ اسمیرقبلی این آزمایش باید بر طبق نظر پزشک یا ماما در فواصل کمتر تکرار گردد و در صورت نیاز آزمایشات کامل ترانجام گیرد.

• برای زنانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند ، فواصل انجام آزمایش پاپ اسمیر ، بر اساس نظر پزشک یا ماما خواهد بود.

بهترین زمان جهت انجام پاپ اسمیر:

بعد از اتمام قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی می توان نمونه پاپ اسمیر را تهیه کرد اما بهترین زمان نمونه حدود 2 هفته پس از اولین روز آخرین قاعدگی (روز دهم تا هیجدهم سیکل ) می باشد.